Maarten Heere is wethouder van onder andere de energietransitie bij de gemeente Epe. Ook financiën, onderwijs en sport behoren tot zijn portefeuille. Heere nam juni 2022 het stokje over van zijn voorganger Erik Visser. Heere: “Ik ben niet vanaf het begin betrokken geweest bij dit zonnestroomproject, maar ik weet dat het een ingewikkelde puzzel is geweest. Vooral omdat we samen steeds tegen verschillende zaken opliepen, waar we oplossingen voor moesten bedenken. Het was een project van de lange adem en dat heeft in totaal 6 à 7 jaar geduurd.”

De lange aanlooptijd van het project is vooral te wijten aan het feit dat de buurtschappen Gortel en Niersen vallen onder ‘beschermd dorpsgezicht’. Dat betekent dat zij landelijke erkenning hebben van cultuurhistorische waarde, waarbij de karakteristieke en ruimtelijke uitstraling in de toekomst behouden moet worden. Daarnaast liggen Gortel en Niersen midden in Natura 2000 gebied de Veluwe dat als kwetsbaar gebied een hoge bescherming geniet. Nieuwe ontwikkelingen zoals duurzame energieprojecten zijn wel mogelijk, maar alleen onder strikte voorwaarden.

Heere: “Als de buurtschappen niet zo mooi, pittoresk en beschermd waren geweest, dan had je misschien kunnen kiezen om de daken vol te leggen met zonnepanelen of om een zonneveld te plaatsen. Maar juist omdat de buurtschappen zo prachtig en bijzonder zijn en we tegelijkertijd stappen wilden zetten met de energietransitie, zijn we een uitgebreid traject aangegaan. De bewoners waren de initiatiefnemers van het traject. Grondeigenaar Kroondomein heeft meegewerkt en de grond beschikbaar gesteld. De gemeente heeft het initiatief ruimtelijk mogelijk gemaakt. Alle bewoners zijn vooraf persoonlijk benaderd en Energie Coöperatie Gortel-Niersen is opgericht. De verschillende partijen hebben als volwaardige partners om de tafel gezeten. Alle betrokkenen hebben hun stempel kunnen drukken en uiteindelijk is dat de reden waardoor de Emoves in dit gebied geplaatst konden worden. Bij uitstek een initiatief dat goed te kopiëren is in andere Natura 2000-gebieden.”

De gemeente Epe heeft in dit proces pragmatisch, oplossingsgericht en pionierend gehandeld. Voor de verrijdbare zonnepanelen is er bij veel gemeenten nog geen beleid geformuleerd, waardoor dit soort initiatieven blijven liggen. Terwijl zonnestroom opwekken met mobiele zonnepanelen voor veel boeren en energiecoöperaties juist een dankbare oplossing is gebleken. Zeker in combinatie met windturbines, omdat door gebruik te maken van een bestaande aansluiting het elektriciteitsnet niet extra wordt belast. Bovendien kunnen de zonnepanelen, zoals in Gortel en Niersen, zodanig in het gebied worden ingepast dat het karakter van het landschap onveranderd blijft.

Heere: “Er is van tevoren goed samen gekeken naar de plekken waar de panelen het beste zouden kunnen staan. En er is goed nagedacht over welke planten en struiken de panelen omkleden, om ze op die manier aan het zicht te onttrekken. Planten zoals de meidoorn, sleedoorn en de vlier die in dat specifieke landschap passen, zijn extra gekweekt en bijgeknipt. De Kroondomeinen hebben een duurzaam bosbeheersysteem. Zij hebben daar heel actief in meegedacht en ze hebben het onderhoud van de bosschages op zich genomen.

De verrijdbare zonnepanelen zijn een grotere financiële investering dan zonnevelden op land. Maar dat woog op tegen het voordeel dat ze in het landschap ingepast kunnen worden. Bovendien kan je ze bij calamiteiten wegrijden. Je moet het niet overal willen inzetten, maar waar je ze kan neerzetten, vormt het een meerwaarde. En juist daarom is door de betrokken partijen gekozen voor deze oplossing met zonne-energie op wielen.”

En er is uiteindelijk ook een bouwvergunning verstrekt. Een vergunning moet altijd getoetst worden aan het bestemmingsplan. Als in dat plan bijvoorbeeld een gebied als landbouwgebied is aangewezen, dan moet je een bestemmingsplan gaan aanpassen. En een volwaardige bestemmingsplanwijziging is een complex en langdurig proces. Epe vond een oplossing door voor dit project de kruimelregeling toe te passen. Met een kruimelvergunning kan een bouwplan afwijken van een bestemmingsplan. Op de kruimellijst staan elf gevallen waarin van het bestemmingsplan mag worden afgeweken, zonder dat daar lange procedures voor nodig zijn. Door de toepassing van deze regeling werd zonnestroom met verrijdbare zonnepanelen in dit natura 2000-gebied mogelijk gemaakt.

Over de toekomst van duurzame energie zegt Heere het volgende: “De wereld ziet er over een aantal jaren totaal anders uit. De energietransitie komt nu in een stroomversnelling. De urgentie is door de situatie in Oost-Europa voor iedereen duidelijk, want we voelen het allemaal in onze portemonnee. Bovendien ontwikkelt de techniek zich snel. Over een aantal jaar zien we meer zon op daken en op land. Mooi ingepast in het landschap. En we zijn aan de slag met de warmtetransitie. Dan gaat het veel meer leven voor iedereen. Ik denk dat er nog heel veel gaat veranderen komende jaren.”

Wind op land projecten realiseren in de gemeente Epe en de RES-regio blijft volgens Heere lastiger. “De provincie heeft gezegd dat er aan wind op de Veluwe heel veel haken en ogen zitten. Al wordt er nu wel gekeken naar de vraag wat er wél mogelijk is. Die vraag moeten we blijven stellen en beantwoorden. Met de koppeling van zonnestroom van de verrijdbare panelen juist aan windturbines, kan ik me voorstellen dat het een effectief werkend systeem is. Juist omdat je met een aansluiting op verschillende momenten energie naar binnen kan brengen.

In dit project hebben we gemerkt dat door lokaal samen te werken en lokaal eigenaarschap te ondersteunen we ook in gebieden met hoge cultuurhistorische en natuurlijke waarden de energietransitie naar duurzame energie vorm kunnen geven. Dat biedt ook mogelijkheden in soortgelijke gebieden elders in ons land. Van belang is samen de uitdaging aan te gaan. Voor elke situatie bestaat de noodzaak, maar zijn er ook oplossingen voor de toepassing voor het verduurzamen van onze energie.

Gortel en Niersen zijn twee buurtschappen op Kroondomein Het Loo en behoren bij gemeente Epe.

De buurtschappen liggen te midden van de bossen van de Veluwe. Een belangrijk natuurgebied gebied met een eeuwenoude gebruiksgeschiedenis. Zo zijn er nog duizenden jaren oude grafheuvels te vinden. In de omgeving bevinden zich veel sprengen waaraan vele watermolens hebben gedraaid. Ze maakten een vroege industrialisatie van het gebied mogelijk. De molens leverden duurzame energie voor papierfabrieken, wasserijen, meelfabrieken, forellenkwekerijen en tal van andere nijverheid. Het aanwezige water maakte tevens landbouw mogelijk. De destijds omringende heidevelden werden met schaapskudden begraasd.

Veel is bewaard gebleven, niet langer industrieel gebruikt, maar overgenomen door de natuur. Dit heeft ertoe  geleid dat de omgeving een beschermde status heeft gekregen, waarbij we zowel de natuur als de cultuurhistorie koesteren.

Windunie en Energy@theOffice zijn begin 2022 de joint venture Turbinezon B.V. gestart. Samen introduceren ze nu de Emove Solar. Dat is een verplaatsbaar zonneveld dat aangesloten kan worden op de transformator van windturbines. Energy@theOffice is ontwikkelaar van mobiele zonnepanelen. Windunie realiseert duurzame energieprojecten in lokaal eigendom. www.Turbinezon.nl